Oorzaken en gevolgen voor ondernemers met óf zonder personeel

In Nederland heeft de afgelopen decennia een opvallende trend plaatsgevonden: een aanzienlijke stijging in het aantal zelfstandige zonder personeel (zzp’ers). Deze groei heeft geleid tot veranderingen in de arbeidsmarkt, economie en maatschappij als geheel. In dit artikel kijkt Lexlupa naar de oorzaken en gevolgen voor jou als ondernemer of (toekomstig) zzp’er.

Snelle stijging

Eind 2022 becijferde het CBS dat tussen het derde kwartaal van 2021 en hetzelfde kwartaal van 2022 het aantal zzp’ers (van 15 tot 75 jaar) met 127 duizend groeide naar 1,2 miljoen. De toename was het grootst in de zorg- en welzijnsberoepen. In sommige beroepsgroepen ging de toename van het aantal zzp’ers (in vergelijking met een jaar eerder) gepaard met krimp van het aantal werknemers. Dat was onder meer het geval bij de zorg- en welzijnsberoepen en de technische en commerciële beroepen. Deze verschuiving op de arbeidsmarkt heeft gevolgen voor ondernemers en doet steeds meer werknemers overwegen ook als zzp’er aan de slag te gaan. Maar voordat we ingaan op de gevolgen, leggen we eerst uit wat de oorzaken zijn van deze trend.

OORZAKEN

1.    Flexibiliteit en Autonomie

Een van de belangrijkste redenen achter de groei van zzp’ers in Nederland is de zoektocht naar flexibiliteit en autonomie. Het verlangen naar controle over de eigen werkuren en projecten, is een belangrijke motivatie om ‘op jezelf’ te gaan. Als zzp’er hebben je de vrijheid om je eigen klanten te kiezen, tarieven vast te stellen en je eigen werkplek te bepalen. Dit trekt veel professionals aan die hun carrière op hun eigen voorwaarden willen vormgeven.

2.    Digitalisering

Daarnaast heeft de opkomst van digitale technologieën het makkelijker gemaakt om zelfstandig te werken. Zzp’ers kunnen nu vaak van waar dan ook aan het werk dankzij online communicatiemiddelen en tools. Dit heeft de drempel verlaagd om een eigen bedrijf te starten en het (internationaal) aanbieden van diensten of producten makkelijker gemaakt.

3.    Veranderende werkrelaties

Belangrijk en voelbaar voor ondernemers met personeel: Traditionele arbeidsrelaties verschuiven naar meer tijdelijke en projectmatige samenwerkingen. Bedrijven zijn steeds meer geneigd om gespecialiseerde zzp’ers in te huren voor specifieke projecten in plaats van fulltime medewerkers in dienst te nemen. Dit biedt organisaties meer flexibiliteit en minder wettelijke en contractuele verplichtingen naar de mensen die voor hen werken. Andersom stelt het zzp’ers in staat om hun expertise aan verschillende bedrijven aan te bieden.

4.    Ondersteuning ondernemerschap

De Nederlandse overheid heeft initiatieven genomen om ondernemerschap te stimuleren, waaronder het vereenvoudigen van belastingregels voor zzp'ers en het aanbieden van financieringsmogelijkheden voor startende ondernemers. Dit heeft de groei van het ZZP-segment verder aangewakkerd.

Hoewel de oorzaken voor de verschuiving naar meer zzp’ers vooral voortvloeien uit de voordelen die ondernemers en zzp’ers ervaren, brengen de gevolgen van deze trend naast nieuwe kansen, ook nieuwe uitdagingen met zich mee.

GEVOLGEN

1.    Meer onzekerheid

Hoewel zzp’ers meer autonomie ervaren, gaat dit vaak gepaard met minder economische zekerheid. Als zzp’er heb je geen garantie op een vast inkomen, pensioenregeling of sociale zekerheid. Dit kan leidt tot een discussie over de behoefte aan betere sociale bescherming voor zzp'ers en nieuwe wetgeving. Veel zzp'ers missen momenteel toegang tot zaken als ziekteverzekering, pensioenregelingen en ontslagbescherming. Dit gebrek aan voorzieningen kan vervelende (financiële) gevolgen hebben voor een grote groep zelfstandige arbeidskrachten. Werknemers lopen met ziekteverzekeringen, pensioenregelingen en ontslagbescherming via hun werkgever minder sociaaleconomische risico’s. Met een stijgend aantal zzp-ers, ontstaat de uitdaging om financiële onzekerheid te reduceren. De overheid probeert op deze hervorming van de arbeidsmarkt te participeren. Zo zijn er verschillende maatregelen ophanden waar je als zzp-er en ondernemer in de toekomst mee te maken kunt krijgen.

2.    Concurrentie

De toename van het aantal zzp'ers kan leiden tot meer concurrentie binnen bepaalde sectoren, wat de tarieven en lonen onder druk kan zetten. Zzp'ers moeten vaak competitief blijven in termen van prijs en kwaliteit om opdrachten binnen te halen. Toenemende concurrentie vraagt zzp’ers zichzelf scherper in de markt te zetten. De vergoedingen voor zzp’ers kunnen hiermee snel afnemen, wat de vraag doet rijzen of het ondernemen voor zelfstandigen in de toekomst voldoende lonend en onverminderd aantrekkelijk zal blijven.

3.    Verschuivende gezagsverhoudingen

Traditioneel hebben de meeste organisaties een top-down hiërarchie: De baas staat bovenaan en stuurt een kleine groep leidinggevende aan die op hun beurt weer een grotere groep werknemers onder zich heeft. Hoe groter de organisatie, hoe meer lagen de piramide kent. Maar in ieder van deze  -groot of klein- komt het gezag van boven.
Als meer zzp’ers taken van werknemers gaan vervullen, zal deze gezagsverhouding verschuiven. Als zzp’er werk je voor opdrachtgevers, maar je bent en blijft altijd eigen baas. Werkgevers zullen meer in dialoog projecten gaan vormgeven en gezagsverhoudingen worden steeds minder bottom-up. Als de vraag naar zzp’ers in sectoren groter is dan het aanbod, kan de piramide zelfs helemaal omdraaien. De opdrachtgever kan dan meer afhankelijk zijn van de zzp’er dan andersom.    

4.    Individualisme

De arbeidscultuur zal niet alleen veranderen doordat gezagsverhoudingen verschuiven. Ook is toenemend individualisme binnen op de arbeidsmarkt een gevolg van de opkomst van meer zzp’ers. Waar men vroeger vaak decennialang bij eenzelfde werkgever in dienst was, zijn werkrelaties steeds meer kortstondig, projectmatig en geïsoleerd. Loyaliteit en teamverband kunnen hiermee in het geding komen. De vluchtigheid van projectmatig werken heeft het risico om betrokkenheid bij en kennis van organisaties te ondermijnen. Ook kan een toenemende poel zzp’ers op de werkvloer de onderlinge verbondenheid tussen collega’s doen afnemen. Als ondernemer sta je voor de uitdaging de binding met de organisatie en elkaar intact te houden. Als zzp’er kun je erop participeren dat het meer individualistische karakter van je werk tot isolatie kan leiden. De opkomst van openbare werkplekken en bijeenkomsten voor zzp’ers is een voorbeeld van een antwoord op de vraag naar verbondenheid tussen zzp’ers.

Meer weten?

Overweeg je om zzp-er te worden? De Kamer van Koophandel biedt uitgebreide informatie en ondersteuning voor startende zzp'ers. De Belastingdienst biedt informatie over belastingzaken voor zzp'ers. Zzp Nederland is gericht op het ondersteunen en vertegenwoordigen van zzp'ers in Nederland. Het CBS publiceert regelmatig statistieken en rapporten met feiten en trend rond zzp’ers in Nederland. Ben je werkgever of zzp’er en wil je advies over/ondersteuning veranderingen in jouw bedrijf of werk? Bij Lupacompany komt expertise op fiscaal, juridisch en strategisch gebied samen onder één dak. Neem gerust contact met ons op!