Ontslag: Wat moet je weten als je arbeidscontract wordt beëindigd?
Als je werkgever verlies draait, je contract afloopt, een reorganisatie plaatsvindt of er ontevredenheid is over je functioneren, dan kan dat veel onzekerheid met zich meebrengen. Je kunt ontslagen worden op economische gronden of op basis van je functioneren. Wat zijn dan je rechten en wat moet je regelen? Dit artikel beantwoordt de vragen die je hebt als je als werknemer met ontslag te maken hebt of kunt krijgen. Werkgevers lezen meer over ontslagrecht in dit artikel.
Ontslag op economische gronden
Als je een vast contract hebt kun je niet zomaar ontslagen worden. Je werkgever moet hier een rechtsgeldige reden voor hebben. Het teruglopen van winst of omzet kan een gegronde reden zijn. Maar als er sprake is van dergelijke economische grondslagen voor ontslag, dan moet de werkgever wél aan een aantal voorwaarden voldoen om over te kunnen gaan tot ontslag. In een ontslagaanvraag moet hij aannemelijk maken dat er werkelijk een bedrijfseconomische reden is, dat herplaatsing onmogelijk is en dat de ontslagprocedure niet willekeurig is maar volgens het afspiegelingsbeginsel geschiedt. Vervolgens moet het UWV de ontslagaanvraag goedkeuren.
Ontslag op persoonlijke gronden
Naast economische redenen, kunnen persoonlijke redenen ten grondslag liggen aan ontslag. Denk hierbij bijvoorbeeld aan disfunctioneren, nalatigheid, verwijtbaar handelen, ethische bezwaren, een verstoorde arbeidsrelatie of veelvuldig ziekteverzuim. Maar ook hierbij mag een werkgever niet zomaar overgaan op ontslag. De ontbinding van de arbeidsovereenkomst loopt via de kantonrechter, die bepaalt of de gronden dermate ernstig zijn dat ontslag terecht is.
Met het ingaan van de Wet arbeidsmarkt in balans is per 1 januari 2020 de cumulatiegrond ingevoerd: het is makkelijker voor werkgevers om een medewerker te ontslaan op persoonlijke gronden doordat omstandigheden uit de verschillende ontslaggronden die via de kantonrechter lopen samen een redelijke grond voor ontslag opleveren. Een combinatie van minder ernstige factoren kunnen samen wél dusdanig ernstig zijn dat ontslag gelegitimeerd wordt.
Wat zijn je rechten bij ontslag?
Werknemers zijn wettelijk beschermd als het gaat om ontslag. Als je met ontslag te maken krijgt is het van belang je rechten te kennen.
- Opzegtermijn
Ten eerste moet de werkgever een opzegtermijn in acht houden. Zo ben je er tijdig op voorbereid dat je werk (en dus je inkomen) komt te vervallen en kun je vast stappen zetten om op een andere manier in je inkomsten te voorzien. Hoe lang de proeftijd is, is afhankelijk van hoe lang je in dienst bent. Hoe langer je voor een werkgever werkt, hoe langer de opzegtermijn is. In dit schema zie je welke opzegtermijn in jouw geval van toepassing is.
Je werkgever mag een kortere opzegtermijn handteren als dat in je CAO is opgenomen, of als er sprake is van ontslag op staande voet. Dit laatste kan alleen als er een ernstige misdraging vooraf is gegaan aan het ontslag. Je leest hier wat geldige redenen zijn voor ontslag op staande voet. - Aanzegging
Als je een tijdelijk contract hebt, dan kan je dienstverband eindigen bij afloop hiervan. Er is dan geen opzegtermijn van toepassing, maar wel een aanzeggingstermijn: je baas moet tijdig mededelen dat je contract niet verlegd wordt. - Opzegverbod
Als je bijvoorbeeld ziek of zwanger bent mag je werkgever je in principe niet ontslaan. En zo zijn er meer gronden waarop een ontslag niet mag of ongedaan gemaakt kan worden. Vraag je je af of het opzegverbod op jou van toepassing is? Check dan hier of dit inderdaad het geval is. Als het blijkt dat je ondanks het verbod ontslagen bent, laat dit je werkgever dan binnen twee maanden schriftelijk weten. Hij is dan verplicht om je loon te blijven betalen. - Ontslagvergoeding
Als je ontslagen wordt heb je in de meeste gevallen recht op een zogenoemde transitievergoeding. Tenzij je bijvoorbeeld op staande voet ontslagen wordt voor een ernstig verwijt, zelf ontslag neemt of het bedrijf waar je voor werkt failliet is kun je ervan uitgaan dat je een financiële tegemoetkoming ontvangt bij ontslag. Met het ingaan van de WAB op 1 januari 2020 is de transitievergoeding van toepassing vanaf de eerste werkdag. Op de site van de Rijksoverheid vind je tools waarmee je de hoogte van jouw ontslagvergoeding kunt berekenen. - Ontslag aanvechten
Ben je het niet eens met je ontslag? Dan kun je deze aanvechten bij de kantonrechter. Je dient daarvoor een verzoekschrift in waarin je vraagt de arbeidsovereenkomst te herstellen, de opzegging te vernietigen of een financiële vergoeding voor het ontslag bij je werkgever op te leggen. Als je een juridische procedure start is het raadzaam hierover professioneel advies in te winnen.
Wat moet je regelen bij ontslag?
Als je ontslagen wordt, moeten er ruwweg drie dingen gebeuren: Je rondt een en ander af met je werkgever, vraagt een WW-uitkering aan en begint met het zoeken van een nieuwe baan.
- Regelen met je werkgever:
Zie erop toe dat je werkgever tijdig met een kloppende eindafrekening komt, waarin ook het resterende vakantiegeld en een eventuele transitievergoeding is opgenomen. Ook kan het zinvol zijn een getuigschrift te vragen waarin je werkgever uiteenzet wanneer je welke werkzaamheden verrichtte en welke kwaliteiten hem opvielen. Dat laatste kan je helpen bij het solliciteren op een nieuwe baan. Vergeet tot slot niet om spullen die je van het bedrijf in je bezit hebt terug te geven. Zolang kostbare goederen (een laptop, bedrijfstelefoon) nog in jouw bezit zijn heeft je ex-werkgever het recht de kosten in te houden op eventuele nog openstaande betalingen. - Uitkering aanvragen
Als je ontslagen wordt heb je in principe recht op een WW-uitkering. Deze vraag je aan bij het UWV. Maar hier zijn wel een aantal voorwaarden aan verbonden. Zo moet je bijvoorbeeld minstens 26 van de afgelopen 36 weken gewerkt hebben en per direct beschikbaar zijn voor betaald werk. Op de website van het UWV vind je een stappenplan, waarin je precies kunt zien wat je wanneer moet regelen voor de aanvraag van je WW-uitkering.
Let op: als je van een inkomen uit werk naar een WW-uitkering gaat, daalt je inkomen: De uitkering is in de eerste 2 maanden na ontslag 75% van het laatstverdiende salaris, daarna 70%. Vergeet niet deze wijziging door te geven bij Mijn toeslagen op belastingdienst.nl. Want de hoogte van je toeslagen kan toenemen bij een daling in je inkomen. - Werk zoeken
Hoewel ontslag vaak met de nodige zorgen gepaard gaat, is het beëindigen van een dienstbetrekking vaak ook een begin van een nieuwe periode. Dit is een goed moment om te onderzoeken wat je wilt en wat er mogelijk is. Hoewel het UWV aanmoedigt dat je zo snel en veel mogelijk solliciteert, kun je ook een heel andere stap overwegen, zoals het opzetten van een eigen bedrijf of omscholing. Het is de kunst om, ongeacht wat je gaat doen, je niet uit het veld te laten slaan en met vertrouwen een doorstart te maken.
Het vinden van een nieuwe baan begint voor velen bij werk.nl. Je bent voor het behoud van je WW-uitkering verplicht gebruik te maken van jouw account op deze site. Maar je kunt ook op andere manieren (denk: vacaturesites, uitzendbureaus, social media, netwerken) een interessante baan op het spoor komen. Op werk.nl lees je alles over werk zoeken en solliciteren. De Kamer van Koophandel helpt je op weg als je een bedrijf wilt starten.
Meer weten?
De startpagina over ontslag voor werknemers van het UWV is een goed beginpunt om verder te lezen over je rechten en plichten bij ontslag. Op de site van de Rijksoverheid vind je meer informatie over arbeidsrecht en ontslag, de WAB en de transitievergoeding. Of verdiep je verder in je rechten rond aanzeggen, het arbeidscontract en de CAO. Werkgevers kunnen in dit artikel meer lezen over hun rechten en plichten bij ontslag.
Lexlupa staat voor een multidisciplinaire inzet van fiscale, juridische en economische expertise. Wij leveren advies en begeleiding aan bedrijven, instellingen en particulieren bij 'life events'; bij belangrijke gebeurtenissen op zakelijk of persoonlijk gebied helpt Lexlupa om goed geïnformeerde keuzes te maken en zaken op de juiste manier te regelen.